Kiezen tussen Pesach, Paasfeest of “The Passion” ?

In ieder geval tot aan de 4^e eeuw na Christus werden het Paasfeest en Pesach elk jaar op dezelfde kalenderdag gevierd. Hoewel de vroege kerk de nadruk legde op het lijden, sterven en opstaan van Jezus Christus, werd de verlossing in Christus steeds in verband gebracht met de bevrijding uit Egypte. Maar dat veranderde.

Het was de Romeinse keizer Constantijn en de kerk van de Middeleeuwen een aanstoot dat christenen de dood en de opstanding van Christus vierden op Pesach, een in hun ogen ‘Joods feest’. Al snel werd besloten om voortaan het ‘Paasfeest’ te vieren op de zondag, volgend op de eerste volle maan na de lente-equinox. Dit was overigens ook de dag dat de Romeinen de ‘godin van de vruchtbaarheid’ eerden. Als ‘symbool van vruchtbaarheid’ gaf men elkaar toen ook al eieren![1] Het vermengen van Bijbelse feesten met heidense feestelementen was in die tijd niet ongebruikelijk. [2]

Nu begrijpen christenen echt wel dat eieren, konijntjes en paasbrood niet bij het christelijke Paasfeest horen, maar we worden er in de winkels en media mee overspoeld. In dit artikel willen we ons daar ook niet op concentreren. Maar de vraag of het Pesachfeest en de 2 bijbehorende feesten van Ongezuurde Broden en Eerstelingen alleen “Joods” of ook zeker christelijk of nieuwtestamentisch zijn, mag ons zeker bezig houden.

In het boek Leviticus stelde God een aantal feesten in als Zijn feesten, als heilige samenkomsten. In het Hebreeuws kan men ook lezen dat het hier om heilige repetities gaat, of zoals Paulus het stelde, schaduwen van (toekomstige) gebeurtenissen. Hoewel de vroege kerk dus al in de eerste eeuwen na Christus de meeste feesten als ‘Joods’ bestempelde en ze daarom van de kerkelijke kalender haalde of ze vervreemdde van de dagen die God had aangewezen, bleken de feesten op een heel bijzondere manier Gods Reddingskalender te laten zien.

De eerste 3 voorjaarsfeesten zijn:
– Pesach
– Ongezuurde Broden
– het Eerstelingenfeest

Zodra we deze voorjaarsfeesten weer terugzetten op onze kalender èn ze verbinden met de oorspronkelijke feestdagen, dan kunnen we vaststellen dat belangrijke gebeurtenissen rond de Lijdensweg van Christus precies op die kalenderdagen plaatsvonden. Op de vraag waarom deze gebeurtenissen dan zo synchroon lopen met deze feesten is uiteindelijk maar één antwoord mogelijk: omdat Jezus Christus kwam om te laten zien dat Hij al die tijd Zelf het centrale thema van al die feesten was geweest. God had al zo veel eerder Zijn reddingspatroon in deze feesten gestopt en Christus was al die tijd aanwezig geweest. Tot Zijn Lijdensweg waren in die feesten vooral de contouren zichtbaar geweest, maar nu werd de werkelijkheid in Christus duidelijk.

 

Aanloop naar Pesach

Vier dagen voor Pesach werd het lam voor de natie door de stadspoort binnengebracht in de tempel. Elke familie selecteerde eveneens een lam om dit 4 dagen lang te onderzoeken op zijn gaafheid. Precies op deze kalenderdag (Nisan10) kwam Jezus Jeruzalem binnen om vervolgens, parallel met de schaduw, 4 dagen tot aan het Kruis ‘ondervraagd’ te worden door farizeeën, overpriesters en Herodes. Zelfs aan het kruis constateerde een van de misdadigers dat Hij niets verkeerd had gedaan. Dit Lam was zonder enig gebrek.

Het laatste avondmaal was ook niet zomaar een laatste avondmaaltijd maar een naar voren gehaalde Sedermaaltijd die herinnerde aan de bevrijding en uittocht uit Egypte. Precies tijdens deze maaltijd en op deze kalenderdag stelde Jezus het Nieuwe Verbond in door Zijn bloed. Daarmee verbond Hij de schaduw – van het voorbijgaan van oordeel en dood door het aanbrengen van het bloed van het lam aan de deurpost – met de werkelijkheid van Zijn bevrijding uit ons Egypte door Zijn bloed. Jezus vervulde dit feest tot op het uur nauwkeurig, reden genoeg om de rituelen van het Pesachfeest op Nisan 14 in de tempel erbij te betrekken.

Rond 9.00 uur in de ochtend bond de hogepriester het pesachlam voor de natie aan de hoorns van het brandofferaltaar. Niet toevallig zegt de Bijbel dat Jezus precies op datzelfde uur werd gebonden en genageld aan het kruishout op Golgotha, het altaar voor de wereld. Golgotha lag waarschijnlijk op enkele honderden meters van het Tempelplein, een heuvel net buiten de stadsmuren. De rituelen van schaduwfeest of repetitie en de Passie-gebeurtenissen van het werkelijke Pesach vinden dus op een steenworp afstand van elkaar plaats! Maar wie begreep toen de werkelijkheid in Christus?

Als rond 3 uur in de namiddag het gewone middagoffer is gebracht dan klinkt de bazuin en slacht de hogepriester ook het pesachlam voor de natie. Het bloed van alle lammeren werd tegen de voet van het altaar gegoten, als het symbool voor het bloed dat zoveel eerder tegen de deurposten werd aangebracht in Egypte. Op datzelfde uur – en waarschijnlijk hoorde Jezus de bazuin nog – legt Jezus aan het Kruis Zijn leven vrijwillig af. Zo vervulde Hij het Pesachfeest dat eeuwenlang in het teken stond van de bevrijding uit Egypte en het aan hen voorbijgaan van de dood. Nu we het exacte verband zien tussen de schaduw van het Pesachfeest en de werkelijke betekenis ervan in Jezus Christus, verstaan we waarom we dit feest jaarlijks mogen vieren.

Keizer Constantijn verdoezelde de datum en de betekenis van het Pesachfeest maar christenen mogen dit verband weer herstellen. Immers, het Pesachfeest heeft een heel diepe betekenis voor ons eigen geloofsleven. Voor de Hebreeërs gold dat ze zichzelf niet konden ontworstelen aan de macht van farao. Parallel daaraan zijn wij door het bloed van het Pesachlam en Gods ingrijpen bevrijd uit de macht van de zonde en de slavernij. De mens kan zich niet met eigen kracht ontworstelen aan de zondeslavernij van de geestelijke farao. Het is God die ons buiten Egypte plaatst.

De beenderen van het pesachlam mochten niet gebroken worden. De Israëlieten moeten zich eeuwenlang hebben afgevraagd waarom dat niet mocht. Daar kregen ze geen antwoord op. Pas veel later, toen de beenderen van Jezus niet gebroken werden aan het Kruis, kon het verband tussen deze schaduw en de werkelijkheid begrepen worden. Zijn beenderen hoefde niet gebroken te worden omdat Hij zijn leven al vrijwillig had afgelegd. De Psalmist voorzegde dit al en Johannes geeft aan dat dit in het Oude Verbond werd opgetekend ‘opdat ook wij geloven’.[3] Oude en Nieuwe Testament worden voortdurend verbonden.

Wij hebben zo ons eigen beeld gecreëerd van die lijdensweek van Christus, hoewel het vaak zo anders is dan de werkelijkheid. Het was precies de tijd dat alle mannen in de tempel in Jeruzalem moesten verschijnen, waardoor het een drukte van jewelste was in de straten van Jeruzalem. De geschiedschrijver Flavius Josephus beschrijft dat er elk jaar wel 275.000 lammeren[4] op het tempelplein werden geslacht en hoe het bloed van deze lammeren op die 14^e Nisan vanaf de voet van het altaar, met water vermengd, in de Hinnom-vallei stroomde, buiten Jeruzalem.

In die vallei werd het afval van de stad verbrand en het was eeuwen daarvoor het toneel geweest van kinderoffers aan de afgod Moloch. Het Hebreeuwse ‘Hinnom’ is in het Grieks ‘Gehenna’ en in onze taal ‘Hel’. De Bijbel legt hier een verband tussen het water en het bloed van de pesachlammeren en het water en bloed dat uit Jezus’ zijde kwam nadat Hij stierf. Zijn onschuldig bloed redt de berouwvolle van die Hel en neemt de straf op de zonde – de dood – weg.

 

Het scheuren van de mantel

Toen Kajafas aan Jezus vroeg of hij de Messias was en Jezus dit niet ontkende, scheurde de aardse hogepriester zijn eigen mantel. Het was de hogepriester echter nadrukkelijk verboden om zijn kleed te scheuren[5]. God nam het pesachoffer van deze aardse hogepriester daardoor niet meer aan, maar Hij had in dat jaar een beter Pesachlam dat Zijn leven gaf voor de bevrijding van velen. Vandaag is Hij in de hemelse Tempel onze Hogepriester naar de orde van Melchisedek. Juist om die reden beschrijft de Bijbel dat Jezus een priesterkleed uit één stuk droeg dat door de Romeinse soldaten niet werd gescheurd, opdat de Schrift ook op dit punt gevolgd en vervuld zou worden.

Ongeveer 1600 jaar eerder werd op Nisan 14 het bloed aangebracht aan de deurposten van de Hebreeërs in Egypte. Volgens Joodse overlevering was het eeuwen daarvoor ook precies de dag waarop Izaak op het altaar was gebonden, waarna Abraham zei dat God zelf voor een lam zou zorgen. Dat fysieke lam zat gebonden in de doornenstruiken. Wees dit op het Lam dat ooit een doornenkroon zou dragen op die kalenderdag ? Al die historische gebeurtenissen op Nisan 14 waren een voorafschaduwing van de werkelijke betekenis die Jezus er van zou laten zien.

God doet heel bijzondere dingen op bijzondere kalenderdagen, juist om ons te laten begrijpen dat Zijn eeuwig Plan al voor de grondlegging van de wereld vaststond en dat Hij dit door de Bijbel heen kenbaar wil maken.

We hoeven dus niet te kiezen tussen Pasen en Pesach, tenminste als we de parallel van schaduw en werkelijkheid voor ogen houden. Jezus Christus vervulde Pesach door het oordeel van de dood aan ons voorbij te laten gaan. Hij was onze bevrijding uit ons Egypte. Daarom vieren we op Goede ‘Vrijdag’ niet dat Christus stierf, maar dat door Zijn sterven het oordeel aan ons voorbij ging. Het bloed aan de deurpost wordt verbonden met het bloed aan het Kruis. Jezus wees nadrukkelijk op Zijn bloed als het teken van het herstelde Verbond.

 

Hoe vieren we Pesach of Pasen?

De Joden vieren Pesach met een uitgebreid ritueel tijdens de Sedermaaltijd. Regelmatig krijgen we de vraag of christenen ook deze maaltijd zouden moeten gaan houden met de uitgebreide Pesach Halacha. Dat kan zeker helpen om de betekenis van het feest duidelijk te maken, zolang we benadrukken dat niet zozeer de historische herinnering van Egypte centraal blijft staan, maar onze bevrijding in Christus. Deze rituelen vervangen de betekenis niet, zij zijn geen doel op zich maar wijzen op de betekenis en dat moeten we dan ook niet verwarren met elkaar. Niet het ritueel zelf, maar de diepe betekenis van Pesach zijn van eeuwigheidswaarde. Daarom mogen we Pasen vieren met een grote vormvrijheid en bestaat het echte vieren in het laten doorwerken van alle feestbetekenissen in onze geloofswandel.

• Dit jaar kijken op donderdagavond (20.30 op NPO1) weer miljoenen naar “The Passion” op televisie. Op een eigentijdse wijze wordt de lijdensweg van Jezus Christus uitgebeeld, dit keer in de straten van Enschede. Ook ongelovigen zijn vaak onder de indruk van het verhaal en de uitbeelding. Maar achter dat verhaal zit een lijdensweg met een Doel. Wat een mogelijkheid om te laten zien dat het verhaal niet alleen een historische gebeurtenis is, maar dat het echt gaat om bevrijding van mensen die in Hem geloven als de Zoon van God.

 

Ongezuurde Broden

De dag na Pesach is de start van Ongezuurde Broden. De Hebreeërs moesten haastig wegvluchten uit Egypte. Zij hadden geen tijd om al hun eigendommen mee te nemen. Er was maar één prioriteit; vluchten uit Egypte. Er was zelfs geen tijd om het brooddeeg te laten rijzen en ze aten 7 dagen ongezuurde broden. Ook deze gebeurtenis is een schaduw die verbonden kan worden met de werkelijkheid in Christus. Want als wij echt beseffen dat het oordeel aan ons voorbij is gegaan en de poort van Egypte openstaat, dan staat ons maar één ding te doen: Vluchten uit die slavernij! Ongezuurde Broden is eigenlijk ons antwoord op Pesach; wij doen de zonden weg uit ons leven uit dankbaarheid voor onze bevrijding. Paulus zegt dat we het feest van Ongezuurde Broden vooral moeten vieren door een Ongezuurd Brood te zijn. En voor zover dat nog niet het geval is, is het tijd voor de grote schoonmaak die overigens in dit geval niet tot het voorjaar beperkt is! Ook Jezus hield in dat verband grote schoonmaak in het huis van Zijn Vader toen hij de handelaren van het tempelplein verdreef. Later zou Jezus Christus tijdens Ongezuurde Broden in het dodenrijk zijn en de dood had daar geen vat op Hem die zonder zonde (zuurdesem) was.

 

Hoe vieren we Ongezuurde Broden?

Moeten we dit feest vieren door 7 dagen ongezuurde broden te eten en al het zuurdesem uit onze woning verwijderen? Eerlijk gezegd, het begrijpen en uitvoeren van het ritueel kan ons helpen na te denken over de geestelijke betekenis. Maar het ritueel kan ook een uiterlijke verschijning worden waarvan de betekenis niet indaalt. Uiteindelijk gaat het niet om de matzes, maar om de betekenis er van. Vrij zijn betekent ook geen slaaf meer zijn van de zonde. Daaraan worden wij ook herinnert als we met het ongezuurde brood het avondmaal vieren. Zonde weg doen uit ons leven betekent ook dat wij ons herhaald mogen afvragen of wij op een of andere manier toch nog ergens slaaf van zijn en daarom zegt de Bijbel dat we onszelf in dat kader moeten onderzoeken. Bij dat avondmaal belijden we immers ook telkens weer Gods bevrijding voor ons.

 

Het Eerstelingenfeest – Jezus is waarlijk opgestaan!

De ochtend dat Jezus opstond uit de dood was exact de ochtend van het Eerstelingenfeest. Zijn opstanding bracht nieuw Leven. Hij vervulde dit feest door als “Eersteling van hen die gestorven waren” voor God bewogen te worden in de hemelse tempel, precies op het moment dat de aardse hogepriester het fijne meel van de eerstelingen van de gerstoogst in de tempel bewoog, waardoor de hele oogst geheiligd werd. Ongeveer 16 eeuwen eerder was dit de periode dat de Hebreeërs aan de andere kant van de Schelfzee in “nieuwheid des levens” echt bevrijd waren van de macht van de farao.

Zonder die Opstanding was er geen nieuw leven mogelijk en waren ook wij nog onder de macht van de “farao” van deze wereld. The Passion betekent niets als we niet doordrongen raken van de betekenis van Zijn Opstanding! Er is dus alle reden om op Paasmorgen feest te vieren. Niet alleen kunnen we tegen elkaar zeggen dat “Hij waarlijk is opgestaan”, maar ook dat wij met Hem “in nieuwheid des levens” zijn opgestaan, nadat we met Hem zijn gestorven. Paulus zegt dat wij met Christus zijn afgestorven aan de wereldgeesten. Echte bevrijding uit de slavernij betekent dat hun grip op ons voorbij is. Dat is wat velen vieren in de volwassenendoop en dat is ook de reden dat veel doopdiensten ook op Pasen plaatsvinden, want de doop heeft alles te maken met de schaduw van de doortocht door de Schelfzee. Het is de belijdenis van onze bevrijding.

Pasen is Pesach in haar Nieuwe Verbondsbetekenis, door “The Passion” èn Opstanding van Jezus Christus. Door Pesach weer opnieuw te verbinden met Pasen zullen we ook veel aspecten van Pesach terugvinden in die Lijdensweg van Christus en de betekenis voor onze eigen bevrijding en geloofswandel.

Met Pasen vieren we daarom uitbundig dat we door de Opstanding van Christus aan de goede kant van de Schelfzee staan. We zijn vrij van de macht van de zonde en klaar om (als ongezuurde broden) op te trekken naar de berg van het verbond. Want vrijheid op zich zelf is een leeg begrip dat nog gevuld gaat worden door Gods Instructies, de wet van Christus voor ons leven. Maar dat is het onderwerp van Pinksteren, over 50 dagen!

 

Emile-André Vanbeckevoort & Arno Lamm

(C) Stichting Wake Up Foundation, ga naar www.wakeup.nu voor meer informatie

Bronnen:
[1] Zie o.a. R. Heidler, ‘L’Eglise Messianique se lève’, ed. EPP, p. 58
[2] Syncretisme
[3] Ps. 34:21 en Joh. 19:35-36.
[4] Flavius Josephus, “ De Joodse oorlogen” , boek 6, hfdst. 9, sectie 3
[5] Lev. 10:6